icon

Eerste hulp bij opnemende patiënten

Er was deze week het een en ander te doen over het opnemen van gesprekken met een arts door de patiënt. De reden was dat artsenkoepel KNMG afgelopen woensdag een handreiking (pdf) publiceerde over dat onderwerp. Een keurige handleiding overigens, die de geldende regels over dit onderwerp goed in beeld brengt. Maar er volgde wel meteen wat rumoer uit de beroepsgroep. Sommige artsen zijn bezorgd dat de opgenomen gesprekken op sociale media worden gedeeld. Anderen vrezen gebruik van de opnamen in een gerechtelijke procedure. Zijn die angsten terecht?

Laten we beginnen met vast te stellen (zoals ook de KNMG heeft gedaan) dat het opnemen van de gesprekken is toegestaan. Dat heeft de KNMG niet bedacht (zoals zij de volgende dag haastig toevoegde op haar website), dat vloeit direct voort uit de wet. De strafwet, om precies te zijn. Artikel 139a van het Wetboek van Strafrecht bepaalt dat het strafbaar is een gesprek op te nemen als je geen deelnemer bent aan dat gesprek (of handelt in opdracht van zo’n deelnemer). A contrario wordt daaruit afgeleid dat je als deelnemer aan het gesprek dus wél mag opnemen. En dat hoef je ook niet vooraf te melden.

Zoals uit het bovenstaande blijkt is dit onderwerp veel breder dan de arts-patiënt relatie. Het geldt in beginsel voor álle geluidsopnamen van álle gesprekken door een deelnemer daaraan.

Het opnemen mag echter alleen voor privé gebruik; openbaar maken van het gesprek zal doorgaans een (strafbare) schending van de privacy van de overige deelnemer(s) met zich meebrengen. Maar een uitzondering kan liggen in gebruik in de rechtszaal. Rechters mogen zelf bepalen in hoeverre zij opgenomen materiaal bewijskracht toekennen. Uit de jurisprudentie blijkt dat veel rechters daar geen enkel probleem mee hebben, ook niet als de opname heimelijk heeft plaatsgevonden. Uit de praktijk kan ik u meedelen dat sommige rechters zelfs blij zijn met een dergelijke (althans op het oog) objectieve weergave van wat zich nu werkelijk tussen partijen heeft afgespeeld.

Dus de vrees van de artsen is gedeeltelijk terecht? Ja, in die zin dat zo’n opname inderdaad in de rechtszaal terecht kan komen. Maar dat is niet nieuw en dus ook niet beperkt tot gesprekken met artsen. En of dat nu iets is dat je moet vrezen is ook de vraag. Rechters zijn niet gek. Zij begrijpen best dat zo’n gesprek (letterlijk) een momentopname is die moet worden bezien in de context van alles wat zich tussen arts en patiënt heeft afgespeeld. Zelfs als een opname bijvoorbeeld een verkeerde diagnose zou bevatten, dan zal dat nog altijd worden bezien in relatie tot de klachten waarmee de patiënt zich presenteerde en de wijze waarop daarmee door een redelijk bekwaam handelende arts zou worden omgegaan.

Maar… mag de arts opnamen niet gewoon verbieden? Dat is een enigszins grijs gebied. Laten we allereerst vaststellen dat het de vraag is of dat helpt. De hedendaagse techniek maakt heimelijk opnemen wel heel eenvoudig. Maar even afgezien daarvan: Ja, iedereen mag in beginsel natuurlijk voorwaarden stellen aan het aangaan van een relatie, zeker een professionele. In de zorg worden veelal “huisregels” gehanteerd; een dergelijk verbod kan daarin worden opgenomen. De KNMG meldt dan ook dat sommige instellingen inderdaad in hun huisregels hebben vermeld dat opnemen alleen met toestemming van de arts mag plaatsvinden. Soms zelfs op straffe van ontzegging van de toegang tot de instelling. De KNMG voegt daar wel fijntjes aan toe dat een dergelijke huisregel “niet in lijn [is] met deze handreiking”.

En meer dan dat. Dit lijkt mij niet de weg die zorginstellingen zouden moeten inslaan. Uiteindelijk zul je het juridisch wel redden: je komt als arts of instelling wel weg met een beroep op een onwerkbare situatie door vertrouwensbreuk. Maar wil je het zo ver laten komen?

De KNMG brochure biedt voldoende alternatieven. Zoals het inspreken van een samenvatting, of het door de patiënt zelf laten samenvatten van het gesprek. Maar bovenal: het met de patiënt bespreekbaar maken van het onderwerp “opnemen”. Dat is misschien nog wel de beste remedie tegen heimelijke opnamen.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Eerste hulp bij opnemende patiënten

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief