Naar de Dam om … eh… softwarepatenten?

Voor morgenmiddag staat een opmerkelijke demonstratie aangekondigd op de Dam in Amsterdam. Niet tegen het kabinetsbeleid, niet voor het pre-pensioen, maar gericht tegen voor velen aanzienlijk verder van het bed gelegen plannen: de EU voornemens octrooi mogelijk te gaan maken op software. De demonstratie vindt plaats rond een conferentie over de toekomst van de ICT in Europa, die zal worden voorgezeten door minister Brinkhorst.
Vanwaar deze ophef? Wat is er tegen om een uitvinding op softwaregebied dezelfde bescherming te geven als een uitvinding op het gebied van bijvoorbeeld de farmaceutica?

Software wordt uiteraard al beschermd. U mag bijvoorbeeld niet zomaar de nieuwste versie van Windows van de buurman lenen en op uw PC installeren. De huidige bescherming is echter gebaseerd op het auteursrecht. En het auteursrecht beschermt uitsluitend concrete vormgeving. “Een internet-browser” zal daarom nooit auteursrechtelijk beschermd zijn. Concrete internet-browsers als Internet Explorer en Netscape zijn dat echter wel. Een concurrent mag daar niet te dicht tegenaan gaan zitten (mooier gezegd: mag geen “auteursrechtelijk beschermde elementen herkenbaar overnemen in zijn eigen product”), maar zelf het idee “internet browser” op zijn eigen manier vormgeven mag hij wel.

En dat ligt in de praktijk nou net iets anders in het octrooirecht. Daar worden uitvindingen beschermd. Een uitvinding is formeel nog wel iets heel anders dan een idee, maar in de praktijk kan dat anders uitpakken. De octrooiwetgeving schrijft voor dat men zijn uitvinding zeer concreet omschrijft (zodanig dat een beetje techneut deze zo zou kunnen nabouwen) alvorens daar octrooi op kan worden verkregen. In de praktijk komt men echter ook weg met veel globalere omschrijvingen. Ideeen dus bijna. Voeg daarbij de trend dat grote ondernemingen in toenemende mate een “strategisch octrooibeleid” voeren (hetgeen wil zeggen dat ze octrooi vragen op uitvindingen die ze niet willen gaan gebruiken, uitsluitend om de concurrentie dwars te zitten) en het beeld wordt duidelijk.
De angst leeft (ook onder IE-juristen) dat het openstellen van deze mogelijkheden voor software betekent dat nieuwe ideeen op ICT gebied gemonopoliseerd kunnen worden nog voordat ze concreet (en dus op breed gebied) kunnen worden vormgegeven. Daarmee zou de innovatie binnen de ICT sector worden belemmerd. Dit ten gunste van de grote softwarefabrikanten en ten koste van de kleinere, innovatieve ondernemingen. Het past in dit beeld dat Philips software directeur Hans Streng afgelopen zaterdag in het AD dreigde dat Philips de software-ontwikkeling zou gaan overhevelen naar de VS en Azie. Met name in de VS is octrooi op software wel mogelijk. Men gaat daar nog verder en beschermt zelfs business methods via het octrooirecht.
Zie ook: update 1, update 2, update 3, update 4 en update 5