Is 'nieuws' te claimen?

“Remember: you heard it here first!” was een gevleugelde kreet op Amerikaanse radiostations in de jaren vijftig, waarmee werd onderstreept dat zij bovenop het nieuws zaten. Tegelijkertijd werd in die slogan onderkend dat dit nieuws zich natuurlijk zou gaan verspreiden en ook wel door collega's / concurrenten zou worden opgepikt. Zo gaat dat met nieuws.
Morgen dient voor de Rechtbank Amsterdam een kort geding tussen de persbureaus ANP en Novum. Het ANP beticht Novum van o.a. oneerlijke concurrentie, inbreuk op auteurs- en databankrechten en onrechtmatig handelen. Naar het oordeel van het ANP zijn er meer dan normale overeenkomsten tussen berichten van Novum en die van het ANP. Zo zouden berichten van het ANP inclusief kleine foutjes overgenomen zijn. Volgens het ANP zou Novum zich de ANP-artikelen, die alleen toegankelijk zijn voor betalende klanten, digitaal verschaffen via oneigenlijk gebruikte toegangscodes. Novum ontkent. Zie voor de stellingname van beide partijen het nieuwsbericht op Planet Multimedia, met o.a. een link naar het persbericht van het ANP.

Hoe zit dat met nieuws? Is nieuws te claimen? Dat is nog best een lastige vraag, met verschillende juridische aspecten. In het onderstaande enkele algemene opmerkingen daarover, niet specifiek gericht op de bovenstaande zaak (die immers onder de rechter is).

Een nieuwsbericht als zodanig geniet in beginsel de bescherming van het auteursrecht. Het enige vereiste daarvoor is dat het “een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt” (de bekende zogenaamde werktoets uit het auteursrecht). Die oorspronkelijkheid heeft echter louter betrekking op de gebruikte formuleringen. De bescherming is dan ook daartoe beperkt. Kort gezegd: niet wat men schrijft is beschermd, maar hoe men het schrijft. Als het ene persbureau dus slechts de nieuwsfeiten van het andere oppikt en daar zelf een eigen bericht van maakt is er auteursrechtelijk niets aan de hand. Worden complete formuleringen overgenomen dan kan dit anders liggen. In dat geval moet worden gekeken of auteursrechtelijk beschermde elementen uit het ene bericht herkenbaar zijn overgenomen in het andere, waarbij de totaalindruk van beide berichten uiteindelijk beslissend is. In de praktijk best een lastige vergelijking overigens, waarbij veel aankomt op het individuele oordeel van de rechter.

Er zijn echter nog andere aspecten dan het auteursrecht. Uiteraard dient ook te worden gekeken hoe men aan de nieuwsfeiten is gekomen. Is dat gebeurd door vrije nieuwsgaring, uit een openbare bron, dan is er niets aan de hand. Sterker: het zou in strijd zijn met een van de voornaamste grondrechten als daar (auteursrechtelijk of anderszins) beperkingen aan zouden worden gesteld. Verschaft men zich echter zonder toestemming toegang tot een besloten circuit om aan de nieuwsfeiten te komen, dan kan dat een onrechtmatige daad zijn.
Overigens is het een zeer oude truc (zowel in auteursrecht-land als daarbuiten) om opzettelijk kleine foutjes in een tekst ts stoppen. Zo kun je later makkelijker zien of iemand die tekst heeft overgenomen.
Of dat in casu op onrechtmatige wijze is gebeurd zal de rechter moeten uitmaken.

Update: Bij vonnis van 11 november heeft de Voorzieningenrechter van de Rechtbank Amsterdam de vorderingen van het ANP grotendeels toegewezen. Novum heeft aangekondigd in hoger beroep te gaan. Kik hier voor reactie ANP.

Vragen?