Is Europa er ook voor de daklozen?

Het Europese Hof van Justitie heeft onlangs haar oordeel geveld over een zaak die was aangespannen door een Franse dakloze tegen een Belgische uitkeringsinstantie.

Wat is de casus? De heer Trojani, Fransman, verblijft in België en heeft een verblijfsvergunning. Verder is Trojani dakloos en vertoeft in Brussel bij het Leger des Heils. In dat opvangcentrum werkt hij een aantal uren per week, in ruil voor huisvesting en wat zakgeld.
Vervolgens besluit Trojani om op zichzelf te gaan wonen, en vraagt bij de Belgische Sociale Dienst een zogenaamde “minimex” uitkering aan. Deze wordt hem geweigerd, omdat Trojani niet de Belgische nationaliteit heeft, en niet als werknemer in de zin van een EG Verordening beschouwd kan worden.
Trojani vecht deze weigering vervolgens aan bij de Belgische rechter. En deze stelt het Hof een aantal prejudiciële vragen.

Ten eerste: moet Trojani worden gezien als een werknemer die kan profiteren van het vrij verkeer van werknemers en de bijbehorende sociale voorzieningen in de EU? Dat ligt eraan, oordeelt het Hof. Een werknemer is iemand die reële en daadwerkelijke arbeid in loondienst verricht, voor een bepaalde tijd, voor een ander en onder diens gezag. De Belgische rechter moet de feiten nu langs deze meetlat leggen.

De tweede vraag van de Belgische rechter: als Trojani geen werknemer is, kan hij zich dan wel beroepen op het recht om -als Europees burger- vrij te reizen en te verblijven binnen de EU, en op grond daarvan recht te hebben op een uitkering? Het Hof oordeelt dat dit verblijfsrecht niet onvoorwaardelijk is. Voor niet-werknemers komt het verblijfsrecht slechts toe aan hen die een ziektekostenverzekering hebben en die over voldoende bestaansmiddelen beschikken. Maar Trojani heeft juist een gebrek aan bestaansmiddelen; daarom vroeg hij een uitkering aan.

Het Hof komt Trojani via een omweg te hulp. Hij heeft immers een verblijfsvergunning, en is legaal in België. Verder kent het EG-recht de bepaling dat discriminatie op grond van nationaliteit verboden is. Deze twee factoren combinerend, is het weigeren van een Belgische uitkering aan de Franse Trojani discriminerend en niet toelaatbaar. Wel stelt het Hof daar tegenover dat het gastland vrij is om te bepalen dat een gastburger die er niet langer legaal verblijft, uitgewezen kan worden.

Voor Nederlandse gemeenten die met soortgelijke problemen worstelen, dienen derhalve twee vragen beantwoord te worden. 1): Is de dakloze een werknemer in de zin van de bovengenoemde definitie? Zo ja, dan heeft hij recht op een uitkering. Zo nee, dan volgt 2): verblijft de dakloze legaal in Nederland? Zo ja, dan dreigt het gevaar van discriminatie op grond van nationaliteit. Zo nee, dan geldt het illegaliteitsbeleid.

Maja Bolè is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied arbeidsrecht.

Vragen?