No dogs or women allowed ?

Het is een controversiële kwestie. Zijn verenigingen toegestaan die uitsluitend mannen als lid toelaten ? Op het eerste gezicht zou men zeggen dat een dergelijke vereniging onderscheid maakt op basis van geslacht, hetgeen niet is toegestaan. Aan de andere kant staat echter de vrijheid van vereniging, een fundamenteel recht.

Er zijn vele verenigingen die uitsluitend leden toelaten op basis van bepaalde criteria, waaronder geslacht. In Nederland bestaan er enkele studentenverenigingen die uitsluitend mannen of vrouwen toelaten, maar voor zover ons bekend is tegen dergelijke verenigingen nog nooit een vordering ingesteld op basis van (verboden) onderscheid tussen mannen en vrouwen. Er is ook een behoorlijk aantal golfclubs, vooral in Engelssprekende landen, waar alleen mannen worden toegelaten als lid. Volgens de overlevering hing daar zelfs in vroeger tijden soms een bordje met de tekst: “No dogs or women allowed.” Deze principiële vraag moest onvermijdelijk eens voor de rechter komen, en het verbaast misschien weinig dat die bal is gaan rollen in een Engelssprekend land.

De eeuwenoude, chique, golfclub van Portmarnock (Ierland) laat alleen mannen toe als lid, maar vrouwen hebben wel toegang tot de golfbaan en er zijn kleedruimten voor vrouwen. De Ierse Equality Authority was desondanks van mening dat sprake was van een verboden onderscheid en dat de vereniging niet kon gelden als een een geregistreerde vereniging. En die registratie is onder andere nodig om een vergunning te verkrijgen om alcohol te schenken in de clubzaal. U begrijpt: de belangen zijn aanzienlijk.

De (vrouwelijke) rechter in eerste aanleg was het eens met de Equality Authority. Zij meende dat de vereniging niet voorzag in een bijzondere behoefte voor mannen. Alleen bij het voorzien in een bijzondere behoefte zou het zijn toegestaan om een dergelijk onderscheid te maken, bijvoorbeeld een vereniging die steun biedt aan tienermoeders. De (mannelijke) rechter in hoger beroep zag dat anders. Hij stelde letterlijk: “It is permissable to have – exclusively – a bridge club for Bulgarians, a chess club for Catholics, a wine club for women and a golf club for gentlemen.” Opvallend is overigens dat hij hierbij expliciet de woorden “in a social context” heeft aangehaald. Het heeft er dus de schijn van dat de doelstelling van de vereniging en de wijze waarop zij haar activiteiten uitoefent, gewicht in de schaal legt. Dat principe lijkt ook in Nederland te gelden, gezien de uitspraken in de SGP-zaak. In die zaak werd onder andere geoordeeld dat de SGP verboden onderscheid maakt, omdat zij zich als politieke partij manifesteert. Zie onze bijdrage van 9 september 2005.

De Ierse zaak is nog niet uitgeprocedeerd, maar er is schijnbaar cassatie ingesteld en het lijkt niet onwaarschijnlijk dat deze zaak vervolgens zal worden gebruikt als een proefproces bij het Europese Hof. In dat verband is relevant dat de Europese Commissie, na een specifieke vraag van een Ierse europarlementariër, onlangs heeft kenbaar gemaakt dat de Richtlijn Gelijke Behandeling (2004/113/EG) ook van toepassing is op golfclubs. Deze Richtlijn moet uiterlijk op 21 december 2007 zijn geïmplementeerd in de lidstaten.

In de Richtlijn is onder andere opgenomen dat het verboden is om de toegang tot goederen en diensten te beperken op basis van geslacht. Daaronder wordt ook begrepen vrijetijdsbesteding zoals aangeboden door golfclubs. De preambule van de Richtlijn stelt echter nadrukkelijk dat het is toegestaan om een particuliere vereniging te hebben met mensen van hetzelfde geslacht, omdat dit wordt gezien als het uitoefenen van het recht van vrije vereniging. Daarnaast stelt de preambule dat faciliteiten niet steeds op gedeelde basis aan mannen en vrouwen moeten worden aangeboden, zolang ze maar niet op een gunstiger basis aan leden van één geslacht worden aangeboden. Het lijkt er dus op dat het is toegestaan om een particuliere vereniging te hebben met leden van hetzelfde geslacht en dat het ook is toegestaan om de faciliteiten van die vereniging uitsluitend aan de leden ter beschikking te stellen. Op het moment dat “de andere sexe” wordt toegelaten, kan men echter niet langer een onderscheid maken in de toegang tot faciliteiten zoals de clubzaal.

Jonathan Barth is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied column.