Lex Bruinhof, 7 augustus 2007

Jaap.nl moet inbinden

De Voorzieningenrechter te Alkmaar heeft vandaag uitspraak gedaan in de zaak van de Stichting Baas in Eigen Huis versus Jaap.nl, waar ik drie weken geleden al over berichtte. Nog even kort: Jaap.nl is een huizenzoeksite die (veelal) de volledige beschrijving en foto’s van te koop staande huizen van makelaarssites overnam. De makelaars vonden dat inbreuk op auteursrecht. Jaap op zijn beurt vond dat de makelaars (de NVM voorop) zich mededingingsrechtelijk niet in de haak gedragen. Over dat laatste is apart uitspraak gedaan (eveneens in het nadeel van Jaap), maar daar hebben we het hier verder niet over.

De auteursrechtinbreuk staat voor de rechter vast, ondanks de vele -het moet gezegd: soms spitsvondige- tegenwerpingen die de advocaat van Jaap had bedacht. We lopen er een paar langs.

Allereerst was de stelling van Jaap dat de teksten op de makelaarssite geen eigen oorspronkelijk karakter hebben en dus niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen. Dat mocht uiteraard niet baten: het Nederlandse recht kent -een uitzondering in auteursrechtland, maar daarom niet minder duidelijk- de zogenaamde geschriftenbescherming. Die houdt (kort gezegd) in dat geschreven tekst altijd wordt beschermd, óók als die niet erg origineel is. De rechter hoefde zich dus helemaal niet in de oorspronkelijkheid van de makelaarsteksten te verdiepen.

Maarrr… dat kan dus alleen gelden voor de tekst, niet voor de uitgebreid door Jaap overgenomen foto’s. Willen die beschermd zijn dan moeten ze wel oorspronkelijk zijn. Althans… tot nog toe. In een opmerkelijke passage in de uitspraak zegt de rechter hierover echter:
“Indien zou moeten worden geoordeeld dat losse foto's niet onder “geschriften” zijn te rangschikken, dan nog helpt dat Plazacasa (de exploitant van Jaap; LB) niet verder. In geding zijn documenten die bestaan uit tekst én foto's. Deze elementen ondersteunen elkaar en vormen tezamen één geheel. Dit geheel is wel degelijk aan te merken als een geschrift in de hiervoor bedoelde zin.”

Een foto kan dus tot geschrift worden (althans onder dezelfde bescherming vallen) als deze samen met tekst één geheel vormt. Aldus de rechter, althans. Dat gaat mij veel te ver. De geschriftenbescherming is al een buitenbeentje in ons auteursrecht; het ook nog eens gaan oprekken daarvan is mijns inziens vragen om moeilijkheden. En ook helemaal niet nodig. In mijn beleving zijn foto’s op makelaarssites doorgaans oorspronkelijk genoeg om voor bescherming in aanmerking te komen. Maar goed, de rechter erkent thans dus ook “fotogeschriften”.

De volgende pijl op de boog van Jaap was de stelling dat sinds de vaststelling van de Europese Richtlijn over Databankbescherming de geschriftenbescherming helemaal niet meer zou mogen worden toegepast. De rechter liet ook daarover een inhoudelijk oordeel in het midden, maar oordeelde eenvoudigweg dat burgers geen rechtstreeks beroep op Europese Richtlijnen toekomt. Bovendien heeft de wetgever bij de invoering van de op de Databankrichtlijn gebaseerde Databankwet expliciet overwogen de geschriftenbescherming in stand te willen houden.

Was het Jaap dan niet gewoon op grond van het citaatrecht toegestaan de teksten en foto’s over te nemen? Zoals ik in mijn vorige bijdrage al aangaf: neen. Citeren mag alleen voorzover dat naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is. Het compleet overnemen van teksten en foto’s gaat in dat verband veel te ver, aldus ook de rechter, zeker ook gezien het commerciële doel van Jaap. Kortom: dit is geen citeren meer: dit is exploiteren.

Het laatste argument van Jaap dat ik bespreek: “makelaars die de objectgegevens van hun woningaanbod op internet plaatsen geven daarmee impliciet toestemming voor het overnemen daarvan door anderen.” Leuk geprobeerd, maar ook dit moest uiteraard sneuvelen. In de woorden van de Voorzieningenrechter:
“Hierin kan Plazacasa niet worden gevolgd. Weliswaar veronderstelt de plaatsing op een website dat de beheerder daarvan ermee akkoord gaat dat zijn website ook bereikt kan worden via een website van een derde – het zogenaamde hyperlinken of deeplinken – , maar daaruit vloeit niet voort dat deze beheerder er tevens in zou toestemmen dat de inhoud van zijn website op die van een derde wordt gekopieerd en verveelvoudigd.”.
Waarmee nog maar weer eens de veel gehoorde misvatting onderuit is gehaald dat alles wat op Internet staat vogelvrij is. Linken mag (hoewel ook dáár beperkingen aan zijn, waar we nog wel eens op zullen terugkomen), maar overschrijven natuurlijk niet.

Wat mag een huizenzoeksite dan wél? Welnu, dat is in deze uitspraak nog weer iets duidelijker vastgesteld:
“Waarom het uiteindelijk gaat is dat het overnemen van de gegevens zich beperkt tot hetgeen zakelijk, functioneel en proportioneel is om een goede indruk te geven van hetgeen op de site van de makelaar wordt aangeboden.”
De eisende makelaars hadden in de dagvaarding al aangegeven geen bezwaar te hebben tegen het overnemen van één “thumbnail” foto en een beschrijving van maximaal 155 karakters. Dat vond de rechter een mooie maatstaf, waarnaast dan nog de adresgegevens en de vraagprijs mogen worden overgenomen.

NB: zie de verrassende uitkomst van het door Jaap.nl ingestelde hoger beroep hier

Vragen?