Lex Bruinhof, 28 november 2008

Boeven vangen!

U heeft vast wel gehoord van de laatste hit op internet: boevenvangen.nl! Op deze site worden dagelijks nieuwe foto’s en tekeningen geplaatst met daarop de beeltenissen van mensen die wegens een misdrijf worden gezocht. Vaak zijn zij “op heterdaad betrapt” door een bewakingscamera. Soms gaat het ook om compositietekeningen.

Voor de duidelijkheid: de site wordt niet geëxploiteerd door justitie. Het is een particulier initiatief van het bedrijf Bonovox, dat ook een opsporingsprogramma voor RTV Noord-Holland maakt. De foto’s komen van andere opsporingssites en worden door Bonovox aantrekkelijk gerubriceerd. Als u bijvoorbeeld alleen naar dierenmishandelaars wilt zoeken en niet zo geïnteresseerd bent in overvallers (of andersom), dan is boevenvangen de site voor u! De site is nu krap twee dagen oud en hij loopt als een trein. Of eigenlijk: hij loopt regelmatig vast, zo groot is de belangstelling.

Bij vaste lezers komt wellicht de vraag op: mag dit nu zomaar? In kranten verschijnen foto’s van “criminelen” toch nog altijd met een balkje voor? En ook op televisie worden regelmatig personen onherkenbaar gemaakt. Vier jaar geleden hadden we nog een blogje over een winkelier die een foto op zijn ruit had geplakt met de tekst “deze vrouw heeft hier gestolen” en die werd toch mooi veroordeeld wegens inbreuk op portretrecht. Hoe zit dit?

Welnu, het lijkt er wel op dat wat boevenvangen.nl doet is toegestaan. Zoals al eerder in deze blawg aan de orde kwam, zijn er voor justitie uitzonderingen gemaakt op de basisregels van het portretrecht. Artikel 22, lid 1 van de Auteurswet bepaalt:
“In het belang van de openbare veiligheid alsmede ter opsporing van strafbare feiten mogen afbeeldingen van welke aard ook door of vanwege justitie worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt.”
Wij zagen al dat de website weliswaar niet van justitie is, maar de foto’s komen daar wel vandaan. Zoals de site zelf vermeldt:
“Boevenvangen.nl plaatst dus alleen beeldmateriaal waarvoor justitie toestemming heeft gegeven. Het heeft geen zin om beeldmateriaal aan boevenvangen.nl te leveren met het verzoek dit te plaatsen. De enige manier om beeldmateriaal op boevenvangen.nl te krijgen is aangifte doen en aan de politie vragen of men de zaak willen aanbieden aan opsporingsmedia”

Het lijkt er dus op dat wel gezegd mag worden dat de foto’s hier “vanwege justitie” (verder) worden openbaar gemaakt. Dat maakt het voor een afgebeelde persoon bijzonder lastig om de bescherming van het portretrecht in te roepen. Zeker: hij heeft het vereiste “redelijk belang om zich tegen openbaar maken te verzetten” (ontdekking; privacy). Maar dat wordt overruled door genoemd artikel 22.
Overigens is het portretrecht zelf ook al niet zo absoluut: de Hoge Raad en lagere rechters hebben meerdere malen beslist dat het belang van publicatie zwaarder kan wegen dan, bijvoorbeeld, de privacybescherming. En los daarvan is de kwestie natuurlijk eigenlijk sowieso moot, immers: om zijn portretrecht in te roepen zal de afgebeelde persoon zijn identiteit prijs moeten geven en die wil hij nu juist geheim houden (al is een schadeclaim na arrestatie theoretisch natuurlijk ook mogelijk).

Maar wat nu als u toevallig op zo’n afgebeelde persoon lijkt? U bént het niet (en dat kunt u ook aantonen) maar u wordt nu door de hele buurt mooi wel beschouwd als “die winkeldievegge van nummer 17”. Kunt u dáár iets aan doen?
Een interessante vraag. Er is wel wat jurisprudentie over zogenaamde “lookalikes”. Daar werd echter steeds geen inbreuk op het portretrecht aangenomen. Maar, zoals ik al eerder riep, auteurs- en portretrecht zijn niet zaligmakend. Er is, ondanks een zekere negatieve reflexwerking, nog veel meer onrechtmatige daads-recht out there dan wordt bestreken door de Auteurswet. Mocht het geval zich gaan voordoen, dan lijkt een rectificatie wel op zijn plaats…

Vragen?