'Pensioen: het belangrijkste financiële product'

Voormalig bestuursvoorzitter van de Autoriteit Financiële Markten, Docters van Leeuwen, heeft het pensioen wel eens omschreven als het belangrijkste financiële product. Hieraan kan worden toegevoegd dat het pensioenproduct steeds belangrijker wordt, gezien de verwachte toename van gepensioneerden. We hebben te maken met een stijgende levensverwachting en worden dus ook steeds langer afhankelijk van pensioenen.

In Nederland spaart men voor een pensioen en naar schatting is rond 640 miljard euro ondergebracht bij pensioenfondsen. Het is dus niet vreemd dat veel aandacht uitgaat naar pensioen. Daarbij heeft de kredietcrisis de slechte financiële situatie van vele pensioenfondsen pijnlijk blootgelegd. De pensioenfondsen hebben de afgelopen jaren zwaar te lijden gehad. Een groot deel van het belegde vermogen is als gevolg van de financiële crisis verdampt. De dekkingsgraad is de vermogensindicator van een pensioenfonds en geeft de verhouding weer tussen het vermogen en verplichtingen. De dekkingsgraad van meerdere (grote) pensioenfondsen was in veel gevallen te laag. Wie staan nu eigenlijk aan het roer van een pensioenfonds? En wie houdt toezicht?

Een pensioenfonds heeft in bijna alle gevallen als rechtsvorm een stichting. Een stichting is een rechtspersoon en kan vermogen aanhouden. Typerend voor een stichting is dat zij geen leden heeft. De stichting heeft ook geen orgaan vergelijkbaar met de algemene vergadering van aandeelhouders bij een B.V. en N.V., die op het bestuur toeziet en goedkeuring moet geven voor bepaalde besluiten. Het enige verplichte orgaan van de gewone stichting is het bestuur.

Het bestuur is autonoom in het besturen van de stichting. De bestuursbevoegdheden van de bestuurders worden slechts marginaal begrensd in de wet. Het bestuur van een pensioenfonds bestaat uit vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties. Deze zijn in principe evenredig vertegenwoordigd.

Bij het toezicht op een pensioenfonds moet onderscheid worden gemaakt tussen extern toezicht en intern toezicht. DNB en AFM houden extern toezicht op pensioenfondsen. DNB houdt toezicht op de bedrijfseconomische en financiële aspecten en kijkt of het pensioenfonds een solide financieel- en beleggingsbeleid voert. De AFM houdt gedragstoezicht en kijkt of de informatieverstrekking door het pensioenfonds op de juiste wijze plaatsvindt. Het interne toezicht bestaat uit de deelnemersraad. Een pensioenfonds is in veel gevallen wettelijk verplicht om een deelnemersraad in te stellen. In de deelnemersraad zijn deelnemers van het pensioen (de werknemers) vertegenwoordigd. Deze deelnemersraad heeft een advies- en beroepsrecht. Er kan gevraagd of ongevraagd aan het bestuur geadviseerd worden.

Sinds 2008 zijn er principes voor een goed pensioenfondsbestuur. De principes moeten gezien worden als leidende beginselen. In de principes wordt opgeroepen op tot openheid en transparantie van het bestuur, tot verantwoording van het bestuur en tot goed intern toezicht. Deelnemers dienen op begrijpelijke wijze te worden voorgelicht over hun pensioenresultaten en relevante veranderingen. Ook moeten pensioenfondsen een verantwoordingsorgaan en interne klachten- en geschillencommissie instellen. De projectgroep die deze principes heeft opgesteld, had voor ogen dat de principes wettelijk verplicht zouden worden. De pensioenwet bepaalt slechts dat de principes worden aangemerkt als geldende principes voor pensioenbestuur. Kort gezegd: er is een verplichting tot naleving, maar het pensioenfonds wordt vrijgelaten in de wijze van invulling. Het is dus nog maar de vraag of de principes op dit moment ook daadwerkelijk leiden tot verbeteringen voor de deelnemers van het pensioen.

Charlotte Mulder is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied handel- en ondernemingsrecht.

Vragen?