Sebastiaan Levelt, 19 oktober 2011

De beginselplicht tot handhaving genuanceerd

De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft begin deze maand haar rechtspraak inzake handhaving van wettelijke voorschriften “gepreciseerd”. Hoewel de Afdeling zelf spreekt van preciseren, lijkt er eerder sprake van nuanceren.

De Afdeling herhaalt in de uitspraak de hoofdregel dat het algemeen belang dat gediend is met handhaving meebrengt dat, in geval van overtreding van een wettelijk voorschrift, het bestuursorgaan dat bevoegd is om met een last onder bestuursdwang of een last onder dwangsom op te treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik zal moeten maken. Daarop bestond voorheen slechts uitzondering onder bijzondere omstandigheden. De Afdeling preciseert nu dat in gevallen waarin het bestuursorgaan in het kader van handhaving redelijk te achten beleid voert, bijvoorbeeld inhoudend dat het bestuursorgaan de overtreder in bepaalde gevallen eerst waarschuwt en gelegenheid biedt tot herstel voordat het een handhavingsbesluit voorbereidt, het zich in beginsel aan dit beleid dient te houden.

De verplichting te handhaven wordt dus begrensd door redelijk te achten handhavingsbeleid. Hoewel men dit wel eens uit het oog verliest, dienen beleidsregels in overeenstemming te zijn met de voorschriften die de Algemene wet bestuursrecht stelt aan besluiten en wordt dit op serieuze wijze door de bestuursrechters getoetst. Dat neemt niet weg dat de beginselplicht behoorlijk kan worden uitgehold door een redelijke uitoefening van de beleidsvrijheid. In het geval dat aan de orde was in de uitspraak van de Afdeling was er sprake van een stappenplan dat in het beleid was neergelegd, hetgeen door de Afdeling redelijk werd geacht.

Denkbaar is bijvoorbeeld ook dat in het beleid mede wordt neergelegd dat handhaving plaatsvindt voor zover de ambtelijke capaciteit dit toelaat. Gezien de ingrijpende bezuinigingen die bestuurlijk Nederland overspoelen is dit bepaald niet ondenkbaar. Stel dan dat wordt verzocht om een herstelmaatregel en niet aanstonds blijkt dat geen sprake is van overtreding. Als reactie op een dergelijk verzoek kan dan worden verwezen naar het beleid dat mede voorziet in een verantwoorde inzet van de ambtelijke capaciteit. Er wordt dan aangekondigd dat het verzoek om handhaving in het volgende of het daaropvolgende kwartaal in behandeling zal worden genomen en in beginsel een voornemen tot het opleggen van een herstelmaatregel aan de overtreder zal worden gezonden. Dit beleid lijkt een rechterlijke toets te kunnen doorstaan.

Hiermee is de beginselplicht tot handhaving niet gepreciseerd, maar in belangrijke mate genuanceerd.

Vragen?