Grensoverschrijdende faillissementen: universaliteit of territorialiteit?

Kan een in het buitenland uitgesproken faillissement in Nederland worden erkend? En andersom: kan een in Nederland uitgesproken faillissement in het buitenland worden erkend?

Een faillissement houdt zich niet altijd aan de grenzen van het land waar het is uitgesproken. Dit is bijvoorbeeld het geval als zich in een ander land dan waar het faillissement is uitgesproken nog gelden of onroerend goed bevinden van de failliet. Maar hoe wordt in een concreet geval bepaald of het uitgesproken faillissement ook daadwerkelijk werking heeft in een bepaald land? Bij een dergelijke vraag stuit men op de regels van internationaal privaatrecht inzake faillissementen.

In het internationaal privaatrecht (‘IPR') bestaan met betrekking tot grensoverschrijdende faillissementen twee, lijnrecht tegenover elkaar staande beginselen, te weten het universaliteitsbeginsel en het territorialiteitsbeginsel. Het universaliteitsbeginsel gaat ervan uit dat een faillissement dat uitgesproken is in een bepaald land, ook in andere landen werking heeft. Daarentegen gaat het territorialiteitsbeginsel ervan uit dat het faillissement alleen maar effect sorteert in de staat waar het is uitgesproken.

Bij de vraag of een in een bepaald land uitgesproken faillissement in een ander bepaald land werking heeft, is het van belang om te weten dat er onderscheid gemaakt moet worden tussen een EU-lidstaat en een niet-EU-lidstaat. EU-lidstaten (met uitzondering van Denemarken) zijn gebonden aan de Europese Insolventieverordening. Dit heeft tot gevolg dat een faillissement dat uitgesproken is in een lidstaat van rechtswege werking heeft in de andere lidstaten.

Maar hoe zit het dan als een er een faillissement is uitgesproken in een land dat niet is gebonden aan de Insolventieverordening? De Hoge Raad heeft zich al in 1955 daarover uitgelaten in het Kallir/Comfin arrest (NJ 1955, 542). In dit arrest heeft de Hoge Raad overwogen dat een in Nederland uitgesproken faillissement wel werking kan hebben in het buitenland als het buitenland uitgaat van een universaliteitsbeginsel. Voor zover echter niet bij een bindende internationale regeling anders is bepaald, heeft een in een ander land uitgesproken faillissement territoriale werking en geldt dit niet automatisch in Nederland. De in Nederland aanwezige activa vallen niet automatisch onder het buitenlandse faillissementsbeslag. Het lijkt erop dat dit principe nog steeds wordt gehuldigd. In latere rechtspraak – ook relatief recent nog in 2008 – is dit standpunt door de Hoge Raad namelijk herhaald en aangescherpt.

Mocht u te maken krijgen met een grensoverschrijdend faillissement en behoefte hebben aan juridisch advies, neemt u dan gerust contact met ons op. Wij zijn u graag van dienst.

Sascha Guillaume is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied bedrijven in moeilijkheden.

Vragen?