icon

Verbod op downloaden uit illegale bron in zicht?

Al langer was duidelijk dat er in Europees verband geen houden meer aan was, maar nu lijken de dagen van het onbeperkt rechtmatig downloaden van muziek en films uit illegale bron echt geteld. Advocaat-generaal Cruz Villalón heeft in zijn conclusie van afgelopen week in de Thuiskopie-zaak gesteld dat de Nederlandse praktijk niet door de (Europese) beugel kan. Dit is weliswaar nog maar een conclusie (een soort wetenschappelijk advies aan het Europese Hof van Justitie) maar de praktijk leert dat deze vaak gevolgd wordt door het Hof, en anders op zijn minst een goede indicatie vormt voor de uitkomst van een zaak.

De voorgeschiedenis
Deze Thuiskopie-zaak (er zijn er vele) speelt al sinds 2005 en draait in essentie om de vraag of er ook over kopieën uit illegale bron (denk aan torrents en nieuwsgroepen) een thuiskopievergoeding verschuldigd is. Zoals u weet betaalt u over alle lege gegevensdragers een heffing, die ten goede komt aan Stichting de Thuiskopie, die dit alles weer verdeelt onder de rechthebbenden. De heffing is bedoeld om hen te compenseren voor het recht van consumenten om zonder toestemming privékopieën te maken van muziek en films – een van de zogenaamde beperkingen op het auteursrecht. Oorspronkelijk ging dat natuurlijk om een enkel kopietje van een (legale) elpee naar een cassettebandje (voor in de auto), maar volgens de Nederlandse wetgever valt inmiddels ook het downloaden van muziek en films van derden die de werken niet rechtmatig hebben verkregen onder dit privékopierecht. Ter compensatie kent Nederland een relatief hoge thuiskopievergoeding.

Die heffing wordt door producenten en importeurs van gegevensdragers aan de stichting afgedragen en uiteraard doorberekend aan de consument. Door de hoge thuiskopievergoeding (en dus dure blanco cd'tjes) zou die zijn heil in het buitenland zoeken en lopen de Nederlandse importeurs en producenten inkomsten mis. Zij wilden daarom graag van de rechter vernemen of downloaden uit illegale bron eigenlijk wel met die thuiskopievergoeding gecompenseerd mag worden, of dat deze alleen geldt voor het kopiëren uit legale bron. In dat laatste geval zou de heffing behoorlijk omlaag kunnen. Na rechtbank en gerechtshof ligt deze kwestie inmiddels bij de Hoge Raad, die de vraag heeft doorgespeeld aan het Europese Hof. De huidige thuiskopiebeperking komt namelijk uit de Europese auteursrechtrichtlijn.

A-G: reikwijdte thuiskopieregeling is beperkt
Het Hof zal zich zoals gezegd pas later uitspreken over deze kwestie, maar de A-G is alvast duidelijk in zijn voorzet: de thuiskopiebeperking staat alleen kopieën uit legale bron toe. Dat zou blijken uit de geschiedenis van de richtlijn en uit verschillende internationale verdragen. Bovendien komt het toestaan van privékopieën uit illegale bron niet door de “drie-stappen-toets”. Een beperking op het auteursrecht moet volgens die toets aan drie eisen voldoen: zij mag alleen in bepaalde bijzondere gevallen gelden (daarvan is hier sprake), de wettige belangen van de rechthebbenden mogen niet onredelijk worden geschaad (dat is hier, dankzij de vergoeding, ook niet het geval) en de normale exploitatie van het werk mag niet worden gehinderd door de beperking.

Bij die laatste stap gaat het mis: door downloaden uit illegale bron te “banaliseren” (in de woorden van de AG) beschouwen Nederlanders downloaden als normaal en dat is volgens de A-G nu juist de reden dat zij dat zoveel doen. Zodoende kan het volgens de A-G niet anders dan dat het toestaan afbreuk doet aan de normale exploitatie. Tot hier volg ik de A-G: het is tegenover de rechthebbenden niet goed te praten dat al hun werk zomaar zonder toestemming overal te downloaden is. Maar: de consequenties die de A-G hieraan verbindt zijn verstrekkend. Als het Hof de conclusie volgt, zal de thuiskopieheffing namelijk flink omlaag gaan. Die zal dan immers alleen nog maar een compensatie vormen voor kopieën uit legale bron, en dat betekent dat de rechthebbenden helemáál niets meer terugzien van al het downloaden.

Is dat erg?
Nederland zegt met de huidige regeling in feite: “downloaden uit illegale bron gebeurt toch wel, en op deze manier zien de rechthebbenden tenminste nog iets van hun investering terug”. Daar valt wel wat voor te zeggen: in de rest van Europa, waar downloaden uit illegale bron wél onrechtmatig is, wordt op grote schaal illegaal gedownload, zonder dat de rechthebbenden daarvoor een vergoeding ontvangen. De A-G vindt dat vast ergens wel een sympathieke gedachte, maar is onverbiddelijk: “jammer voor de rechthebbenden, maar in de richtlijn is geen grond te vinden voor de vergoeding”. Een frontale botsing tussen Nederlands pragmatisme enerzijds en een strikte wetsinterpretatie anderzijds.

Het blijft een lastige discussie. Uiteraard kent ook de thuiskopieregeling zijn beperkingen en is zij zelfs onrechtvaardig te noemen (lang niet iedereen die gegevensdragers koopt, gebruikt deze om er kopieën, al dan niet uit illegale bron, op te zetten), maar de realiteit is dat downloaden uit illegale bron op enorme schaal plaatsvindt en dat er vooralsnog geen reële mogelijkheden bestaan om dat te voorkomen, of om downloaders achteraf aan te pakken. De thuiskopieheffing is wat dat betreft een prijzenswaardige (en eigenlijk typisch Nederlandse) oplossing: zij levert voor de rechthebbenden enige compensatie op en voorkomt ongebreidelde vervolging van consumenten die af en toe een paar liedjes downloaden.

Aan de andere kant: het wringt dat uploaden van werken wel onrechtmatig is, maar het ontvangen daarvan niet. Daarbij zou de A-G ook wel eens gelijk kunnen hebben met zijn stelling dat Nederland illegaal downloaden min of meer stimuleert door het te banaliseren. Het verbieden van downloaden uit illegale bron zou wat dat betreft een krachtig signaal vormen en wellicht bij (een deel van de) downloaders een mentaliteitsverandering teweeg brengen. Toch lijkt het mij op dit moment nog te vroeg voor een algeheel verbod: zolang er geen effectieve maatregelen tegen downloaden bestaan en het handhaven van een downloadverbod lastig is, vormt de thuiskopieheffing een prima tussenoplossing.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Verbod op downloaden uit illegale bron in zicht?

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief