icon

Plasterk: Dwangsom weg bij WOB-verzoek

Wie de overheid om informatie verzoekt met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) lokt een besluit uit van het betreffende overheidsorgaan om die informatie wel of niet te verschaffen. Dat besluit is een zogenaamde “beschikking op aanvraag” in de zin van artikel 4:17 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Dat betekent dat als het overheidsorgaan daar niet tijdig op beslist (en de aanvrager de kleine moeite heeft genomen een ingebrekestelling te sturen) dwangsommen verschuldigd raken. Die kunnen in eerste instantie oplopen tot 1260 euro en met enig doortastend handelen (en een volhardend trage overheid) nog wel hoger.

Dat kost de overheid geld. Op zichzelf is dat niet zo erg -al blijft het gemeenschapsgeld, natuurlijk- want daar staat de bedoelde prikkel tot tijdig beslissen tegenover. Ernstig wordt het pas als mensen misbruik gaan maken van de regeling door zonder redelijk belang WOB-verzoeken in te dienen, in de hoop dat de overheid daar niet tijdig op zal reageren. Voor een toenemende groep mensen is dat een serieuze bijverdienste geworden.

De Tweede Kamer had eind vorig jaar al een motie aangenomen waarin de regering werd gemaand dit misbruik een halt toe te roepen. In een brief aan de Tweede Kamer heeft Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken nu aangekondigd daar gevolg aan te gaan geven. Hoe? Welnu, door simpelweg de WOB uit te zonderen van het bepaalde in artikel 4:17 Awb.
Dat heeft dus tot gevolg dat geen enkel te laat beantwoord WOB verzoek straks meer tot verbeurte van een dwangsom zal leiden. De minister motiveert dit door te stellen dat het dwangsomprobleem zich alleen ten aanzien van WOB-verzoeken voordoet, omdat die gedaan kunnen worden zonder dat de verzoeker daar enig belang bij hoeft te stellen. Iedereen kan een verzoek doen over iedere bestuurlijke aangelegenheid; belanghebbende of niet.

De Nederlandse Vereniging van Journalisten heeft met teleurstelling gereageerd op het plan van de minister. Volgens de NVJ zijn de verbeurde dwangsommen niet het probleem, maar het feit “dat de overheid niet in staat lijkt te zijn binnen de geldende termijnen informatie op tijd en accuraat te verstrekken aan journalisten die daar om vragen”. Feit is dat (onderzoeks)journalisten vóór de invoering van de dwangsomregeling vaak maanden aan het lijntje werden gehouden na een WOB-verzoek. Alom wordt erkend dat dit nadien beter is geworden (al moest daar wel de prijs voor worden betaald van een verdubbeling van de geldende WOB-termijnen).

Volgens mij ligt het probleem nóg ergens anders dan door de NVJ wordt aangevoerd. De dwangsomregeling was prima, en is ook geschikt gebleken voor toepassing binnen de WOB. Het probleem zijn de calculerende burgers, die zonder enig belang een slaatje uit de regeling slaan.

Dit zou eenvoudig voorkomen kunnen worden door in de WOB wel het vereiste op te nemen dat een belang wordt gesteld bij de aanvraag. Daar zitten echter onwenselijke kanten aan (in een democratische samenleving heeft iedereen per definitie belang de overheid te controleren). De oplossing kan dan ook beter worden gezocht in het opnemen van een anti-misbruik bepaling, die het mogelijk maakt dat overheden de dwangsom in bepaalde gevallen niet uitkeren. Dáár moet uiteraard weer beroep tegen mogelijk zijn, maar daar kan dan een passend griffierecht voor worden geheven.

Voor de notoire “beroeps-WOBbers” zal de lol er snel af zijn als ze niet meer automatisch “hun” dwangsom uitgekeerd krijgen. De enkele diehard die daar toch beroep tegen instelt wordt door de rechter wel op waarde geschat en is vervolgens ook nog eens zijn griffierecht kwijt.
Ik vermoed dat het misbruik met deze maatregelen heel snel ophoudt.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Plasterk: Dwangsom weg bij WOB-verzoek

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief