Vier overeenkomsten waarvoor toestemming van de echtgenoot nodig is

Voor het sluiten van sommige overeenkomsten heeft de ene echtgenoot toestemming van de andere echtgenoot nodig. Dit bepaalt het uit het familierecht afkomstige artikel 1:88 BW. Ook op andere rechtsgebieden kan dit artikel echter een belangrijke rol spelen, zoals blijkt uit de spraakmakende Dexia-zaak waarin een groot aantal aandelen-leaseovereenkomsten werd vernietigd omdat deze niet tevens door de echtgenoten waren ondertekend. Reden genoeg voor een overzicht van de overeenkomsten waarbij toestemming van de echtgenoot vereist is:

1. Overeenkomsten met betrekking tot de woning en de inboedel

Allereerst dient de echtgenoot toestemming te geven voor het sluiten van overeenkomsten strekkende tot vervreemding, bezwaring of ingebruikgeving en rechtshandelingen strekkende tot beëindiging van het gebruik van een door de echtgenoten tezamen of door de andere echtgenoot alleen bewoonde woning of van zaken die bij een zodanige woning of tot de inboedel daarvan behoren.

Het gevolg dat deze enigszins ingewikkeld geformuleerde bepaling in de praktijk vooral heeft, is dat de andere echtgenoot toestemming dient te geven voor het verkopen of het vestigen van een hypotheek op de gezamenlijke woning. Ook voor het verhuren van de gezamenlijke woning of juist de opzegging van de huurovereenkomst is toestemming van de echtgenoot nodig, aangezien dit respectievelijk overeenkomsten strekkende tot ingebruikgeving en beëindiging van het gebruik van de woning zijn. Onder “bij een zodanige woning of de inboedel daarvan behorende zaken” dienen bijvoorbeeld de garage en de tuin te worden verstaan. Ook voor de verhuur van de garage of de verkoop van de tuin is dus toestemming van de echtgenoot vereist.

2. Hoge, ongebruikelijke giften

Ook voor giften, met uitzondering van de gebruikelijke, niet bovenmatige, is toestemming van de echtgenoot vereist. Denk bijvoorbeeld aan de schenking van een groot geldbedrag door ouders aan hun kinderen. Het is belangrijk te beseffen dat een gift niet alleen hoeft te bestaan in het schenken van geld. Ook kwijtschelding van een lening of verkoop (van bijvoorbeeld een auto) beneden de waarde, wordt als gift gezien.

3. Overeenkomsten m.b.t. borgstelling, garantstelling en/of zekerheidsstelling

Daarnaast is de toestemming van de echtgenoot nodig voor het sluiten van overeenkomsten waarbij één van de echtgenoten zich als borg of hoofdelijk medeschuldenaar verbindt, zich voor een ander sterk maakt, of zich tot zekerheidstelling voor een schuld van iemand anders verbindt (niet aangegaan in beroep of bedrijf). Hierbij kan gedacht worden aan de borgstelling voor betaling van een lening of het garant staan van ouders voor de betaling van de huur van hun uitwonende kinderen. Ook dit soort overeenkomsten kunnen immers een bedreiging vormen voor de financiële gezondheid van de echtgenoot.

4. Overeenkomsten van koop op af betaling

Evenals de voorgaande drie overeenkomsten, worden ook overeenkomsten van koop op afbetaling (niet aangegaan in beroep of bedrijf) zodanig risicovol geacht dat daarvoor de toestemming van de echtgenoot vereist is. Koop op afbetaling is een bijzondere vorm van koop. De koper wordt direct eigenaar van het gekochte, maar mag de koopprijs in termijnen betalen. In de Dexia zaak oordeelde de Hoge Raad dat er ook bij aandelen-leaseovereenkomsten sprake is van koop op afbetaling. Aangezien hiermee de noodzaak van het meetekenen van de echtgenoot werd gegeven en dit bij een groot deel van de overeenkomsten niet was gebeurd, konden vele aandelen-leaseovereenkomsten worden vernietigd. Tegenwoordig zijn overigens vele consumentenproducten op afbetaling te verkrijgen. Strikt genomen dient ook voor deze overeenkomsten door de echtgenoot meegetekend te worden. Mij zijn (helaas) echter geen zaken bekend waarbij iemand na een aantal jaren succesvol de overeenkomst van zijn op afbetaling gekochte koffiezetapparaat heeft vernietigd, wegens het ontbreken van toestemming van zijn echtgenoot.

Gevolgen van niet meetekenen

Het ontbreken van toestemming van de echtgenoot betekent overigens niet dat de overeenkomst direct ongeldig is. Artikel 1:89 BW bepaalt namelijk dat overeenkomst eerst nog vernietigd dient te worden en dat dit alleen door de andere echtgenoot gedaan kan worden. Een verklaring tot vernietiging is vormvrij. Dit betekent dat de vernietiging ook mondeling mag geschieden, zolang de mededeling de andere echtgenoot maar bereikt. Bewijstechnisch is het natuurlijk wel aan te raden de vernietiging schriftelijk vast te leggen.

Derde de dupe

Hoewel bovenstaande bepalingen in het leven zijn geroepen met het doel de financiële positie van de andere echtgenoot en het gezin te beschermen, zijn het in de praktijk vaak de contractspartijen van de handelende echtgenoot die de dupe van een vernietiging zijn. Denk nogmaals aan de Dexia zaak, waar Dexia door de vernietiging van de aandelen-leaseovereenkomsten door de echtgenoten ineens met lege handen stond. Als u één van de vier bovenstaande overeenkomsten sluit, doet u er dan ook goed aan de toestemming van de echtgenoot schriftelijk vast te leggen. Zo voorkomt u dat de overeenkomst in de toekomst o.g.v. artikel 1:88 BW door de echtgenoot vernietigd kan worden. Mondelinge toestemming is overigens ook rechtsgeldig, maar kan achteraf bewijsproblemen opleveren. Mocht u zich afvragen wat het bovenstaande betekent voor bijvoorbeeld uw borgstelling, hypotheek of schenking, neem dan gerust contact met ons op.

Björn Mulder is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied handel- en ondernemingsrecht.

Vragen?