icon

Betaling van vervalste factuur op rekening fraudeur bevrijdend?

Factuurfraude is een actueel probleem. Regelmatig gebeurt het dat een fraudeur zich voordoet als schuldeiser om vervalste facturen te versturen aan schuldenaren. In geval dat een schuldenaar de valse factuur op het door de fraudeur opgegeven rekeningnummer betaalt, rijst de juridische vraag of deze betaling bevrijdend is of dat de schuldeiser alsnog betaling van de koopprijs kan vorderen van de schuldenaar. Recent oordeelde de Hoge Raad over deze vraag.

Kortgezegd was de aanleiding voor deze zaak als volgt. Na het sluiten van een koopovereenkomst stuurt de leverancier per e-mail een factuur aan de afnemer. Enkele minuten later ontving de afnemer van hetzelfde e-mailadres (maar dit keer van de fraudeur), een tweede e-mail waarin werd vermeld dat er een fout was gemaakt en dat een nieuwe, correcte factuur zouworden toegestuurd. Kort daarna volgde (eveneens van de fraudeur) een derde e-mail met daarin de nieuwe factuur. In de nieuwe factuur werd een nieuw rekeningnummer vermeld. De afnemer betaalde enkele dagen later de koopprijs op de bankrekening van de fraudeur. De leverancier heeft dus nooit de koopprijs ontvangen en eist daarom alsnog betaling. De afnemer stelt zich echter op het standpunt dat zij bevrijdend heeft betaald.

De rechtbank is van oordeel dat de betaling niet geldt als een bevrijdende betaling. Het hof oordeelt daarentegen dat de betaling wel geldt als een bevrijdende betaling en de Hoge Raad gaat hierin mee. De Hoge Raad sluit in zijn oordeel aan bij het in 1992 gewezen arrest Kamerman/Aro Lease.

Het uitgangspunt is dat als een fraudeur doet alsof hij iets voor een ander verklaart, dan kan die ander zich jegens de geadresseerde van deze verklaring in beginsel erop beroepen dat de verklaring niet van hem afkomstig is. Dit geldt ook wanneer de geadresseerde heeft aangenomen en redelijkerwijze mocht aannemen dat de verklaring wel van die ander afkomstig was. Dit kan anders zijn indien de omstandigheden zo zijn dat zij rechtvaardigen dat aan degene voor wie valselijk iets is verklaard, geheel of ten dele wordt toegerekend dat de geadresseerde de verklaring voor echt heeft gehouden en redelijkerwijze mocht houden. In de beoordeling kan onder meer een rol spelen in hoeverre partijen adequate voorzorgsmaatregelen hebben genomen om te voorkomen dat een derde in staat is zich voor één van hen uit te geven.

De Hoge Raad verwerpt het beroep van de leverancier en bevestigt de eerdere uitspraak van het hof. De bijzondere omstandigheden in deze zaak zijn van dien aard dat aan de leverancier valt toe te rekenen dat de afnemer de e-mail met factuur voor echt heeft gehouden en redelijkerwijze mocht houden. De afnemer heeft in deze zaak met het voldoen van de factuur aan de fraudeur, bevrijdend betaald en hoeft dus niet nog een keer de koopprijs aan de leverancier te betalen. De Hoge Raad accepteert in dit arrest de volgende concrete omstandigheden waarop toerekening aan de gehackte partij zou kunnen worden gebaseerd:

  • de vervalste e-mails waren afkomstig van het e-mailadres dat ook bij eerdere bestellingen werd gebruikt om facturen aan de wederpartij te verzenden;
  • het onderwerp van de e-mails (vervalst én onvervalst) bleef steeds hetzelfde;
  • in het verleden werd geen vast rekeningnummer gehanteerd: de aangewezen bank en het rekeningnummer verschilden per bestelling;
  • het was niet ongebruikelijk dat (transport)documenten tussentijds door de verkoper werden aangepast; en
  • de opmaak van de facturen was in het verleden niet steeds hetzelfde.

Tot slot benadrukt de Hoge Raad in dit arrest dat de rechter ook tot de conclusie kan en mag komen dat het gewekte vertrouwen slechts deels kan worden toegerekend aan een van de partijen, in welk geval het (financiële) risico dus ook slechts deels op die partij rust, en voor het andere deel op de bedrogen wedepartij partij.

In de voornoemde zaak trok de leverancier dus aan het kortste eind nu de omstandigheden in dit geval tot de conclusie leidden dat de afnemer bevrijdend had betaald en dus niet twee keer hoefde te betalen. Uitgangspunt blijft echter dat een factuur verschuldigd blijft wanneer er onverhoopt aan een fraudeur wordt betaald. Het advies is dan ook om als afnemer iedere betaling nauwkeurig te controleren en bij twijfel aan de bel te trekken.


Eveline Hoekstra is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied contracten.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Betaling van vervalste factuur op rekening fraudeur bevrijdend?

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief