Anna Tsheichvili, 20 april 2023

Matiging van bestuurlijke boetes

Een bestuurlijke boete kan worden opgelegd voor een breed scala aan overtredingen van de wet. Bijvoorbeeld voor een overtreding van de Huisvestingsverordening (o.a. illegaal B&B- of kamerverhuur), maar ook op grond van een tal andere wetten (bijvoorbeeld de Geneesmiddelenwet, Wet handhaving consumentenbescherming, Wet arbeid vreemdelingen en veel meer). Dit kunnen forse boetes zijn, die al gauw boven de € 10.000,- uitkomen. Bovendien zijn boetes bestraffende sancties, dus een eventuele legalisering neemt niet de grond weg om de boete op te leggen. Dit is een belangrijk verschil met een last onder dwangsom, wat een herstelsanctie is.

Als een boete in stand blijft omdat er sprake is van een overtreding, kan een beroep worden gedaan op matiging van de boete. Een matiging kan bijvoorbeeld een halvering van de boete met zich meebrengen, zo niet meer.

Bijzondere omstandigheden

Uit artikel 5:46 lid 2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) volgt dat de hoogte van de boete wordt afgestemd op de ernst van de overtreding en de mate waarin deze aan de overtreder kan worden verweten. Deze bepaling geldt als de boetebedragen niet bij wettelijk voorschrift zijn vastgelegd. Maar uit artikel 5:46 lid 3 Awb volgt dat het bestuursorgaan, indien de hoogte van de bestuurlijke boete wél bij wettelijk voorschrift is vastgesteld, niettemin een lagere bestuurlijke boete oplegt. Dan moet de overtreder aannemelijk maken dat de vastgestelde bestuurlijke boete wegens bijzondere omstandigheden te hoog is. Uit vaste rechtspraak volgt dat een verminderde verwijtbaarheid, een beperkte ernst van een overtreding en een geringe financiële draagkracht zijn aangemerkt als zodanige bijzondere omstandigheden (ECLI:NL:RVS:2018:2051).

Wij schreven eerder een blog over nieuw beleid van gemeente Amsterdam voor bestuurlijke boetes op grond van de Huisvestingsverordening en de Leegstandverordening (Beleidsregel matiging bestuurlijke boete Huisvestingsverordening en Leegstandverordening Amsterdam). In dit beleid is invulling gegeven aan hoe moet worden omgegaan met verzoeken van de overtreder om een boete te matigen. Het is opvallend dat met name de bijzondere omstandigheid van ‘een geringe financiële draagkracht’ uitgebreid is uitgewerkt, zie artikel 5. Voor wat betreft de overige bijzondere omstandigheden zal waarschijnlijk aansluiting worden gezocht in de rechtspraak. Maar ook zonder zulk beleid (juist dan!) kan er dus een beroep worden gedaan op bijzondere omstandigheden die nopen tot matiging van de boete.

Recente uitspraken

In twee recente uitspraken (allebei van januari 2023) is een beroep op matiging gehonoreerd, wat heeft geleid tot lagere boetes. Toevallig gaat het hierbij om twee boetes opgelegd op grond van de Amsterdamse Huisvestingsverordening. In de ene zaak overwoog rechtbank Amsterdam over een situatie van illegale kamerverhuur (ECLI:NL:RBAMS:2023:998) dat vóór de constatering van de overtreding acties waren genomen om de overtreding te beëindigen. Zo is de overtreder aan de slag gegaan met de situatie uit te laten faseren naar minder huurders. Dat bleek uit meerdere feiten en omstandigheden. Dit leidde tot matiging van de boete.

En de hoogste bestuursrechter oordeelde in een andere situatie van illegale kamerverhuur ook tot matiging van de boete (ECLI:NL:RVS:2023:189). In het kort: na het voornemen tot boeteoplegging, heeft de overtreder alles in werking gezet om de situatie te legaliseren (en dat lukte). En ook daarvoor had de overtreder onderzocht hoe de situatie te legaliseren. Bovendien waren er geen meldingen van overlast.

In beide uitspraken is het niet letterlijk benoemd, maar het lijkt erop dat met name wegens de bijzondere omstandigheid van verminderde verwijtbaarheid tot matiging is overgegaan. De beperkte ernst van de overtreding heeft wellicht ook meegespeeld. Er lijkt in ieder geval een evenredigheidstoets te hebben plaatsgevonden. Dit is overigens in lijn is met andere ontwikkelingen in het bestuursrecht, waar wij ook eerder over blogden. Kortom, als een boete niet volledig van tafel gaat, is een beroep op matiging de moeite waard.  

Vragen?