icon

Het einde van de gratis digitale knipselkrant?

De Rechtbank Den Haag heeft vorige week zijn eindvonnis gewezen in een procedure tussen de Nederlandse dagbladen en de Staat der Nederlanden. Inzet was het feit dat diverse ministeries krantenartikelen laten scannen en deze verwerken in een aan hun ambtenaren beschikbaar gestelde digitale knipselkrant. Zo'n krant is te raadplegen via het intranet van het betreffende ministerie. Althans… was te raadplegen, want van de Haagse Rechtbank mag het niet…

Krantenuitgevers houden niet van knipselkranten. Dat is logisch: het gaat hier immers in de kern toch om een hergebruik van (gedeelten van) hun product dat op deze manier gratis aan belangstellenden wordt aangeboden. Auteursrechtelijk zou dat volgens de basisregels betreffende openbaar maken en verveelvoudigen ook helemaal niet kunnen. Maar op die basisregels bestaan uitzonderingen en een daarvan is de zogenaamde “persexceptie“. Artikel 15 van de Auteurswet staat toe dat nieuwsberichten en dergelijke die in de media zijn openbaar gemaakt onder bepaalde voorwaarden door diezelfde media mogen worden overgenomen. De Hoge Raad had in een procedure uit 1995 al uitgemaakt dat een fysieke knipselkrant ook onder die persexceptie valt. Maar geldt dat ook voor een digitale knipselkrant? Daar ging deze procedure over en het antwoord van de Haagse Rechtbank is: “nee”.

In september 2004 is de Nederlandse Auteurswet aangepast aan de eisen van de EU Richtlijn betreffende Auteursrecht in de Informatiemaatschappij. Het bovengenoemde artikel 15, onderging daarbij enkele wijzigingen. Zo luidt de tekst sedertdien dat het artikel toepasselijk is op artikelen en dergelijke die in een “dag-, nieuws- of weekblad, tijdschrift, radio- of televisieprogramma of ander medium dat eenzelfde functie vervult,
zijn openbaar gemaakt”. De Rechtbank Den Haag stelt in zijn vonnis dat dit artikel “richtlijnconform moet worden geïnterpreteerd”. Dat betekent dat bij de uitleg ervan
moet worden gekeken naar wat de makers van de Europese Richtlijn voor ogen stond. Zou deze van mening zijn geweest dat een digitale knipselkrant ook een medium is als
bedoeld in artikel 15?

De Rechtbank meent van niet. In de Europese Richtlijn is namelijk over alle uitzonderingen op de normale auteursrechtelijke regels een algemene toets gelegd, de zogenaamde drie-stappen-toets. Dergelijke uitzonderingen mogen alleen worden toegepast (1) in bijzondere gevallen, (2) mits daarbij geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van werken en (3) de wettige belangen van de rechthebbende niet onredelijk worden geschaad. De Rechtbank vindt dat door de digitale knipselkranten-praktijk van de Staat de normale exploitatie door de uitgevers in gevaar komt (stap 2). Daar hoort volgens de Rechtbank namelijk ook de digitale exploitatie voor de zakelijke of professionele markt bij.
Zelfs als dat niet zo zou zijn (omdat de kern voor die uitgevers tot op heden in een papieren exploitatie ligt) dan geldt volgens de Rechtbank nog altijd dat de uitgevers op onredelijke wijze in hun belangen worden geschaad (stap 3). De digitale vorm van de knipselkranten brengt immers allerlei extra mogelijkheden van raadpleging met zich mee middels zoek- en archiveringsfuncties. En daar zouden de uitgevers nu juist leuk nieuwe markten mee kunnen aanboren!
De Staat geeft door de digitale knipselkranten bovendien het slechte voorbeeld, zo meent de Rechtbank. Wat weerlet de private sector om de overheid na te volgen en aldus geen digitale informatieproducten op maat van de uitgevers af te nemen?

Het is bijzonder interessant dat de Rechtbank in deze uitspraak zelf rechtstreeks de bovengenoemde “driestappentoets” uit de Richtlijn heeft toegepast. Dat smaakt naar meer: het wachten is op de volgende auteursrechthebbende die die op basis van de driestappentoets een tot dusver erkende uitzondering op het auteursrecht te lijf gaat.
Daarnaast zullen ook andere aanbieders van digitale knipselkranten (waaronder de Orde van Advocaten!), in afwachting van een eventueel hoger beroep in deze zaak, op hun tellen moeten passen…

Zie ook de update bij dit artikel d.d. 25/11/2005.

Heeft u vragen?

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Het einde van de gratis digitale knipselkrant?

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief