De vaststellingsovereenkomst nader bekeken

Eind vorige maand schreven we over een complicatie die zich voordeed bij een beëindiging van een arbeidsovereenkomst door middel van een vaststellingsovereenkomst. Wat is een vaststellingsovereenkomst eigenlijk en waarin wijkt hij af van een gewone overeenkomst?

Die vraag legt direct een kwestie bloot waarvan veel mensen zich niet bewust zijn: een vaststellingsovereenkomst is inderdaad iets anders dan een gewone overeenkomst. Het is zo'n term die gebruikt wordt omdat mensen denken dat het iets betekent, terwijl ze in feite iets anders bedoelen (een voorbeeld daarvan is “bewijslast”. Dat woord wordt heel vaak verkeerd gebruikt, namelijk als mensen gewoon “bewijs” bedoelen. “De bewijslast was niet te leveren”. Bewijslast kun je ook niet leveren, bewijslast is namelijk de verplichting bewijs te leveren, en die rust bij de ene of de andere partij. Maar dat terzijde).

Een vaststellingsovereenkomst is een bijzondere overeenkomst die apart in de wet is geregeld. De overeenkomst is relatief nieuw; in het oude BW (vóór ongeveer 1990) bestond de overeenkomst niet. Toen kenden we alleen de zogenaamde dading: een overeenkomst die werd gesloten om een einde te maken aan een procedure. Om die reden kreeg de overeenkomst van dading een “sterkere” status dan een gewone overeenkomst, met als gevolg dat het (veel) lastiger was de overeenkomst te ontbinden, en eenvoudiger om nakoming te dwingen. De overeenkomst van dading is in het nieuwe BW uitgebreid tot situaties waarin nog geen geschil bestaat, maar er wel een zou kunnen komen.

De vaststellingsovereenkomst kan, zo blijkt uit de wet, worden gesloten door partijen “ter beëindiging of ter voorkoming van onzekerheid of geschil over wat tussen hen rechtens geldt”. Dat betekent in populair taalgebruik dat de (juridische) realiteit tussen partijen niet meer relevant is, omdat zij zelf hun realiteit vaststellen. Om die reden is het ook lastiger daarna nog onder zo'n overeenkomst uit te komen.

Zo'n situatie – onenigheid over wat rechtens geldt – doet zich bij ene voorgenomen beëindiging van een arbeidsovereenkomst niet voor. Er is dus ook – in principe, uitzonderingen zijn denkbaar – geen enkele reden niet gewoon een beëindigingsovereenkomst te sluiten in plaats van zo'n zware vaststellingsovereenkomst.

Er zit zelfs wel een nadeel aan het sluiten van een vaststellingsovereenkomst. In de casus waarover we in juni schreven speelde de status van de overeenkomst een uitdrukkelijke rol: omdat het een vaststellingsovereenkomst was, had de werkgever een uitdrukkelijk beroep moeten doen op de grond die de wet geeft om onder de overeenkomst uit te komen. Dat is een nogal zware toets (als gebondenheid aan de overeenkomst naar redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn). Ik verwacht dat datzelfde aan de werknemer níet zou zijn tegengeworpen, althans: dat een rechter veel eerder zal oordelen dat het onaanvaardbaar is een werknemer aan een vaststellingsovereenkomst te houden. Bijvoorbeeld: als die werknemer niet op de hoogte was van hoe het zit met uitkeringen.

Terug nog even naar de casus van het ontslag op staande voet (vorige blogje). Zou die casus anders zijn afgelopen als het een gewone overeenkomst zou zijn geweest? Misschien niet, maar wellicht ook wel. In die casus creëerde de vaststellingsovereenkomst de “realiteit” dat de arbeidsovereenkomst zou bestaan tot aan de overeengekomen beëindigingsdatum. Ik wil niet zeggen dat een gewone overeenkomst door het ontslag op staande voet direct zou zijnn doorkruist, maar de mogelijkheden zouden wel groter zijn geweest.

Mijn advies zou dan ook zijn: zet boven een beëindiginsovereenkomst niet “vaststellingsovereenkomst”, maar gewoon “overeenkomst” – tenzij er een specifieke reden is dat anders te doen. Bij twijfel, ook over de betekenis van bepaalde “dure” woorden of formules: vraag het ons!

Arco Siemons is niet meer werkzaam bij Wieringa Advocaten. Indien u een vraag heeft naar aanleiding van deze blog dan kunt u zich wenden tot onderstaande contactpersoon van het praktijkgebied arbeidsrecht.

Vragen?