Louis Vuitton en de freedom of expression

Het kan soms een moeilijke afweging zijn. Treed ik als rechthebbende op een intellectueel eigendomsrecht nu wel of niet op tegen een inbreukmakende partij. Als de inbreuk directe handelsschade oplevert is de keuze snel gemaakt: aanpakken natuurlijk. Gaat het om een serieuze bedreiging van de exclusiviteit van een bepaald ontwerp of van de reputatie van een merk, dan hoeft ook niet geaarzeld te worden. Maar er zijn lastiger gevallen. Hoe bijvoorbeeld te handelen als iemand, duidelijk zonder financieel voordeel te behalen of rechtstreeks afbreuk te doen aan de waarde van jouw bedrijfsdebiet, het object van jouw intellectuele eigendomsrecht verwerkt in een kunstuiting?

Ik heb het -het zal de lezers die door de terminologie heen wisten te lezen duidelijk zijn- over Louis Vuitton. Dit bedrijf zag zich voor de keuze “actie of geen actie” geplaatst naar aanleiding van het verwerken van een beschermd model in een kunstwerk, door de Deense kunstenares Nadia Plesner (die momenteel in Nederland aan de Rietveld academie studeert). Het gaat om één van de topstukken uit de Vuitton collectie, de zogenaamde Audra Bag. Mevrouw Plesner had deze tas verwerkt in een kunstwerk, genaamd Darfurnica.

Met dit kunstwerk vraagt zij aandacht voor de situatie in Darfur en hekelt zij het gebrek aan aandacht voor het zich daar afspelende drama. Zij spiegelt dit tegen de aandacht die de media wel hebben voor gehypte media-sterren als Paris Hilton. In het kunstwerk zien wij dan ook een uitgemergeld Afrikaans kindje afgebeeld à la Paris Hilton, met aangeklede chihuahua én Audra Bag. Weliswaar is het dessin op de tas net iets anders (het monogram LV is bijvoorbeeld vervangen door een monogram LS), maar de herkenbaarheid is groot (m.i. te groot voor een eventueel beroep op de parodie exceptie uit het auteursrecht).

Nu had mevrouw Plesner die afbeelding van dat kindje al eerder gemaakt. Drie jaar geleden, nog woonachtig in Frankrijk, drukte ze deze o.a. al af op T-shirts. Louis Vuitton is toen al in actie gekomen en heeft haar in Frankrijk een rechterlijk verbod laten opleggen deze T-shirts te verspreiden. Naar aanleiding van Darfurnica (inderdaad: geïnspireerd door Picasso’s Guernica) heeft Louis Vuitton nu in Nederland een zogenaamd “ex parte verbod” doen opleggen. Op straffe van 5000 euro per dag moet de inbreuk op het modelrecht van LV gestaakt worden. Een dergelijk verbod kan worden gevraagd bij dreigende inbreuk op een intellectueel eigendom en wordt opgelegd zónder dat de wederpartij terzake wordt gehoord. Als zo’n wederpartij bezwaar heeft moet deze zelf maar in kort geding weer opheffing van dat verbod eisen. Welnu: dat gaat mevrouw Plesner nu doen. Op haar eigen website, waar het kunstwerk ondanks het verbod nog prominent en fier getoond wordt, vraagt zij om bijdragen voor ondersteuning daarin.

Ik denk dat zij een reële kans maakt met een beroep op haar vrijheid van expressie. De rechtbank zag daarin bij het toekennen van het ex parte verbod kennelijk geen valide grond en sprak van “onvoldoende rechtvaardigingsgrond” voor de inbreuk. Zulks vermoedelijk op basis van het standpunt van LV dat het niet nodig was Louis Vuitton in deze kwestie te betrekken om het punt te maken. De vraag is echter of dat voldoende grond biedt om (openbaarmaking van) een kunstuiting te verbieden. Ik denk het niet. Ik neig naar het standpunt dat mevrouw Plesner -in redelijkheid- zelf mag bepalen welke symbolen zij uitkiest om een contrast artisitiek weer te geven.

Maar ook los daarvan heeft Louis Vuitton op dit moment al verloren. Een groot bedrijf dat zich tegen een kleine kunstenaar keert loopt altijd al het risico zich het ongenoegen van de publieke opinie op de hals te halen. Uiteraard niet alleen vanwege het verschil in legal spending power, maar ook omdat het bedrijfsleven zich in beginsel niet met de expressie van kunstenaars dient bezig te houden. Dat geldt temeer waar in die kunst publieke iconen worden gebruikt, zoals het Mercedes of McDonalds logo, óf een LV tas. In dit concrete geval komt daar nog een sausje overheen van de ellende in Darfur versus een onmiskenbaar luxe merk als Louis Vuitton. Daar wil je als bedrijf niet in terecht komen.

Louis Vuitton ziet zich nu geconfronteerd met een boze publieke opinie, waarbinnen zelfs al om een boycot wordt geroepen. Bezint eer gij procedeert is in dit soort high profile gevallen (en dat worden ze vanzelf) dan ook vaak een verstandige raad…

Vragen?