Wetenschappelijke integriteit

Er is veel te doen over de kennelijke onregelmatigheden in het wetenschappelijk onderzoeks-oeuvre van een Tilburgse hoogleraar. Kranten, radio, televisie en internet staan bol en iedereen is geschokt. Je krijgt de indruk dat hier iets uiterst onverwachts is gebeurd en dat de universitaire wereld geheel onvoorbereid is. Is hier niet voorzien in checks and balances?

Van wetenschappers wordt verwacht dat zij integer opereren, hun onderzoek controleerbaar verrichten en nooit meer beweren dan door (hun) onderzoek wordt gestaafd. Voldoen ze niet aan die verwachting, dan is de samenleving (en de peergroup!) terecht geschokt. Vooral als onderzoek waarover eerst met veel bombarie in de pers werd gerapporteerd vervolgens niet blijkt te kloppen. Wie herinnert zich niet het gedoe rond het vermeende aidsmedicijn, de zogenaamd gerealiseerde koude kernfusie of het ontdekte “leven” in een meteoriet van Mars. Als je wetenschappers al niet meer kunt geloven, wie dan nog wel?

Maar dat de universitaire wereld niet voorbereid zou zijn is een misvatting. Alle universiteiten beschikken over richtlijnen voor wetenschappelijke integriteit en/of researchcodes, waarin de wetenschappelijke do’s en don’ts duidelijk omschreven staan. Vanaf het begin van dit millennium is dat gestimuleerd door de Koninklijke Academie van Wetenschappen. Een notitie van de KNAW vormde de basis voor de universitaire codes. Die voorzien in een duidelijke procedure die kan worden gevolgd bij verdenking van wetenschappelijk wangedrag. Universiteiten hebben een vertrouwens- of ombudspersoon, waar iedereen uit de organisatie terecht kan die om zich heen dingen ziet gebeuren die in strijd lijken met wetenschappelijke normen. Dat kan leiden tot een klacht, die intern wordt onderzocht met waarborgen aan de zijde van klager en beklaagde.

We horen daar niet veel over (en dat is ter bescherming van de betrokkenen ook terecht), maar jaarlijks vinden diverse van dat soort onderzoeken plaats. Zowel met positief als negatief resultaat voor de beklaagde. Er is zelfs voorzien in een landelijke “hoger beroeps-instantie” aan wie de beslissing die lokaal door universiteit of onderzoeksinstelling op een klacht is genomen ter toetsing kan worden voorgelegd. Dit Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI)zetelt bij de KNAW en krijgt jaarlijks enkele gevallen ter beoordeling voorgelegd.

Wetenschappelijke integriteit heeft dus wel degelijk de aandacht van universitair en wetenschappelijk Nederland.

(Ons kantoor heeft ervaring in de begeleiding van zowel universiteiten als wetenschappers bij de behandeling van klachten op het gebied van wetenschappelijke integriteit.)

Vragen?