Uitspraak Hof inzake Peter R. de Vries verruimt overvaljournalistiek

U zult in de media al wel kennis hebben genomen van het feit dat een omstreden uitzending van het misdaadprogramma Peter R. de Vries die door de Rechtbank Amsterdam in kort geding was verboden, thans door het Hof Amsterdam tóch wordt toegestaan. De uitzending gaat over een zeilinstructeur die was veroordeeld wegens ontucht met minderjarigen en in zijn proeftijd, ondanks een verbod daartoe, toch weer met kinderen werkte. Het Hof heeft wel enkele beperkingen opgelegd. De naam van de betrokkene mag niet worden genoemd, evenmin als de naam van de zeilschool in kwestie.

Interessant aan de uitspraak is dat daarin ook een overweging wordt gewijd aan de door De Vries toegepaste overvaljournalistiek. De zeilinstructeur had aangevoerd dat de wijze waarop hij met draaiende camera door De Vries was overvallen een ruimer verbod zou rechtvaardigen. Het Hof was het daar echter niet mee eens:

“De journalistieke vorm waarin De Vries c.s. hun boodschap willen brengen is in beginsel vrij. Aan X. moet worden toegegeven dat de wijze waarop X. onverhoeds wordt geconfronteerd met een bezoek van De Vries die voorzien is van een cameraploeg en waaraan X. zich – ondanks het feit dat hij zich op eigen terrein probeert terug te trekken – blijkens de beelden nauwelijks kan onttrekken, een ernstige inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van X. vormt. Ook moet hem worden toegegeven dat het niet helemaal onbegrijpelijk is dat iemand die dit overkomt, terughoudend is bij het geven van antwoorden op vragen en zelfs, zoals X., tegen beter weten in ontkent veroordeeld te zijn en aldus onwaarheid spreekt.

Het hof is echter van oordeel dat de inbreuk niet zó ernstig is dat het tonen van het resultaat ervan – alle omstandigheden in aanmerking genomen – de grenzen van hetgeen heden ten dage in de journalistiek aanvaardbaar geacht moet worden overschrijdt.

Daarbij neemt het hof in aanmerking dat de beelden de gevolgde methode ook laten zien en de kijker zich daarover dus zelf een oordeel kan vormen en het verkregen resultaat dienovereenkomstig kan relativeren.”

Het Hof constateert dus dat X. nauwelijks aan de camera heeft kunnen ontkomen en onder druk van de omstandigheden terughoudend is en onwaarheid spreekt. Dit totale plaatje vormt volgens het Hof een (ernstige) inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Maar het resultaat mag tóch worden getoond omdat het “de grenzen van hetgeen heden ten dage in de journalistiek aanvaardbaar geacht moet worden” niet overschrijdt. Het Hof komt tot die conclusie “alle omstandigheden in aanmerking genomen”, maar geeft niet aan welke omstandigheden dat zijn. Aangenomen mag worden dat deze liggen in de ernst van de gerapporteerde misstand, afgewogen tegen de privacy van de betrokkene. Plus een idee van het Hof over datgene wat heden ten dage in de journalistiek aanvaardbaar geacht moet worden.

Wat dat laatste betreft: de Raad voor de Journalistiek (de zelfregulerings-organisatie voor de media) is nogal kritisch over overvaljournalistiek. Bij de Raad is doorgaans uitgangspunt dat deze alleen toelaatbaar is “als die onontbeerlijk is om in het algemeen belang ernstige misstanden aan het licht te brengen en daarvoor geen ander middel open staat.” Maar de Raad is wel vaker strenger dan de rechterlijke macht.

Ik proef in het oordeel van het Hof dan ook een verruiming van de mogelijkheden voor overvaljournalistiek, zeker nu het Hof de moeite heeft genomen ook zo duidelijk weer te geven waartoe deze in casu heeft geleid. Met daarbij de niet mis te verstande uitsmijter: de kijker kan zelf zien dat sprake is van overvaljournalistiek en kan zich daarover en over het verkregen resultaat dus zelf een oordeel vormen. Een relativerend oordeel zelfs, wat het resultaat betreft.

Wie overvaljournalistiek bedrijft doet er dus slim aan de “overval” als zodanig ook goed in beeld te brengen.

Vragen?