Kunnen gokkers bij online aanbieders hun geleden verlies terugkrijgen?

Spelers kunnen online en zonder fysiek contact met de organisator deelnemen aan kansspelen. De Wet op de Kansspelen (Wok) verbiedt het aanbieden van kansspelen zonder vergunning. Met betrekking tot online kansspelen was tot 1 april 2021 niets specifiek geregeld. Dit veranderde met de inwerkingtreding van de Wet Kansspelen op afstand (Koa), op 1 april 2021. Hiermee moeten consumenten worden beschermd, kansspelverslaving worden voorkomen en criminaliteit en illegaliteit worden tegengegaan. Op grond van de Koa is het vanaf 1 oktober 2021 mogelijk om een vergunning te krijgen voor het aanbieden van online kansspelen in Nederland. Echter, veel Nederlanders hebben voor deze tijd al deelgenomen aan online kansspelen en hiermee veel verlies geleden, zoals centraal staat in twee recente zaken bij de rechtbank Noord Holland en de rechtbank Amsterdam.

Wat zijn de feiten?

Rechtbank Noord Holland (ElectraWorks)

In een zaak bij de rechtbank Noord Holland van juni 2024 (ECLI:NL:RBNHO:2024:5808) heeft eiser tussen augustus 2020 en juli 2021 deelgenomen aan online kansspelen, via www.partycasino.com. Voorheen geëxploiteerd door ElectraWorks Limited en vanaf januari 2021 overgenomen door ElectraWorks Europe Limited (ElectraWorks), gevestigd op Malta. Daar beschikt ElektraWorks over een vergunning om online kansspelen aan te bieden. ElektraWorks heeft geen vergunning om online kansspelen aan te bieden in Nederland. Eiser heeft in totaal een bedrag van €135.137 verloren met het spelen van deze online kansspelen en verzoekt ElektraWorks dit verloren bedrag terug te betalen. De kansspelovereenkomst is volgens eiser nietig en/of zou vernietigd moeten worden wegens strijd met het wettelijk verbod om zonder een vergunning kansspelen aan te bieden. ElektraWorks is het daar mee oneens.

Rechtbank Amsterdam (Pokerstars)

Eiser in een zaak bij de rechtbank Amsterdam van juni 2024 (ECLI:NL:RBAMS:2024:3469) heeft van maart 2006 tot en met 2021 deelgenomen aan online kansspelen, via de website van Pokerstars. Voorheen geëxploiteerd door een zustervennootschap van TSG en sinds juni 2012 door TSG zelf, gevestigd op Malta. Over een vergunning om in Nederland online kansspelen aan te bieden beschikt TSG niet. Eiser heeft in totaal een bedrag van USD 139,464,58 verloren met het spelen van deze online kansspelen en verzoekt TSG dit verloren bedrag terug te betalen. De kansspelovereenkomst is volgens eiser nietig en/of zou vernietigd moeten worden wegens strijd met het wettelijk verbod om zonder een vergunning kansspelen aan te bieden. TSG is het daar mee oneens.

Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad

De rechtbank Noord Holland en de rechtbank Amsterdam hebben besloten om, wegens tegenstrijdige uitspraken van eerdere vergelijkbare zaken, gezamenlijk prejudiciële vragen te stellen aan de Hoge Raad. In deze eerdere en vergelijkbare zaken waarin uiteenlopend is geoordeeld zijn enkele vragen beslissend gebleken. Aangezien het inefficiënt zou zijn voor partijen, lang zou duren en het kostbaar is als deze vragen pas door de Hoge Raad kunnen worden beantwoord na hoger beroep, hebben de rechtbanken de volgende vijf vragen vroegtijdig aan de Hoge Raad voorgelegd:

Had de Wok aanvankelijk de strekking de geldigheid van daarmee strijdige rechtshandelingen aan te tasten?
Is die strekking – na aanvankelijk aanwezig geweest te zijn – verloren gegaan onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen en/of gelet op het handhavingsbeleid van de Kansspelautoriteit?
Is een kansspelovereenkomst tussen een in Nederland verblijvende consument en een aanbieder van kansspelen op internet die geen vergunning heeft in de zin van de Wet op de kansspelen (Wok) een nietige overeenkomst in de zin van artikel 3:40 BW?
Maakt het voor de beantwoording van vraag 3 nog uit of de kansspelaanbieder (of een daaraan gelieerde entiteit) voldeed aan de prioriteringscriteria van de Kansspelautoriteit?
Indien het antwoord op vraag 3 bevestigend luidt, welke rechtsgevolgen heeft dat dan? Is een vordering tot terugbetaling van het geleden verlies op grond van onverschuldigde betaling toewijsbaar?

Voorlopige oordelen van de rechtbanken

In afwachting van een reactie van de Hoge Raad hebben de rechtbanken hun eigen voorlopige oordelen met betrekking tot deze vijf vragen kenbaar gemaakt. Het is niet gezegd dat de Hoge Raad hierin mee gaat. Deze antwoorden zijn hieronder kort samengevat.

De rechtbanken zijn voorlopig van oordeel dat “de omstandigheid dat fundamentele maatschappelijke belangen in het geding zijn en de wetgever het specifiek met het oog op bescherming van de maatschappij en individuele consumenten van belang heeft geacht om het aanbieden van kansspelen alleen bij uitzondering en gereguleerd toe te staan, maakt dat dit artikel de strekking heeft de geldigheid van daarmee strijdige rechtshandelingen aan te tasten.”
Naar oordeel van de rechtbanken is van strekkingsverlies geen sprake.
De rechtbanken zijn van oordeel dat een kansspelovereenkomst tussen een in Nederland verblijvende consument en een aanbieder van kansspelen op internet die geen vergunning heeft in de zin van de Wok een nietige overeenkomst in de zin van artikel 3:40 BW is.
Het eventuele voldoen aan de prioriteringscriteria is volgens de rechtbanken niet van invloed op de vraag of een kansspelovereenkomst nietig is. “De kansspelautoriteit heeft steeds duidelijk gemaakt dat het niet handhavend optreden jegens partijen die voldeden aan de prioriteringscriteria niet als gedogen van handelen in strijd met de Wok mochten worden gezien.”
De rechtbanken voelen zich niet vrij om suggesties te doen over de rechtsgevolgen van eventuele nietigheid van de kansspelovereenkomst voor partijen aangezien deze vraag geen onderwerp van debat heeft gevormd.

Hoe nu verder?

De voorlopige antwoorden van de rechtbanken zijn enigszins hoopgevend voor de gokkers, maar naar aanleiding van de antwoorden van de Hoge Raad op bovenstaande vragen zal duidelijkheid komen of (deze) gokkers bij online aanbieders daadwerkelijk hun verlies terugkrijgen. Met deze antwoorden kan in ieder geval een einde worden gemaakt aan de rechtsongelijkheid die is ontstaan wegens eerdere uiteenlopende uitspraken.

Dit artikel is tot stand gekomen door bijdragen van Carmen Schut, momenteel als werkstudent verbonden aan Wieringa Advocaten.

Vragen?