Verplichte participatie onder de Omgevingswet?

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2024 verandert het een en ander met betrekking tot participatie.

Wat wordt verstaan onder participatie?

In het Omgevingsbesluit definieert de regering participatie als “het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden (burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden) bij het proces van besluitvorming over een project of activiteit”. Het belang van participatie is het creëren van meer draagvlak voor plannen, projecten en activiteiten en het verbeteren van de kwaliteit en besluitvorming hiervan, door meningen, belangen en creativiteit boven tafel te krijgen.

Hoe werkt participatie onder de Omgevingswet?

Participatie is onder de Omgevingswet niet nieuw; ook in de Wet ruimtelijke ordening was hier plaats voor. De Omgevingswet moedigt vroegtijdige participatie aan en stelt dit in sommige gevallen zelfs verplicht. Er vinden met de inwerkingtreding van de Omgevingswet zowel op beleidsniveau als op uitvoeringsniveau veranderingen plaats.

Veranderingen op beleidsniveau

Alle gemeenten in Nederland zijn verplicht een participatiebeleid vast te stellen, waarin duidelijk wordt in welke gevallen en op welke manier een participatieresultaat wordt meegenomen in gemeentelijke plannen. Voor een aantal kerninstrumenten uit de Omgevingswet wordt participatie zelfs verplicht. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het omgevingsplan, de omgevingsvisie en het omgevingsprogramma.

Voor de omgevingsvisie dient de gemeente participatie te organiseren via een uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure uit de Awb (Algemene Wet Bestuursrecht). Belanghebbenden krijgen in dat geval de mogelijkheid om het ontwerpbesluit eens goed te bekijken en om hierop te reageren. Bij het uiteindelijke besluit wordt vervolgens door het bevoegd gezag aangegeven hoe de omgeving bij de voorbereiding betrokken is geweest en maakt de resultaten hiervan kenbaar. Lokale overheden mogen dit hele proces tot zekere hoogte, samen met bedrijven, bewoners en andere betrokkenen, zelf inrichten.

Veranderingen op uitvoeringsniveau

Participatie is vrijwillig in het geval van omgevingsvergunningen. Bij het indienen van een aanvraag dient een initiatiefnemer aan te geven of aan participatie is gedaan. Indien dat het geval is, levert de initiatiefnemer de gegevens hiervan aan. Bij sommige door de raad vastgestelde buitenplanse omgevingsplanactiviteiten is sprake van verplichte participatie. Dit geldt echter alleen in de gevallen waar dit van tevoren is vastgelegd door de gemeenteraad. Het gaat in dat geval om activiteiten die niet in het omgevingsplan passen en waar dan een omgevingsvergunning voor vereist is.

Deze blog is geschreven door Carmen Schut, juridisch medewerker bij Wieringa Advocaten.

Vragen?