Volumebeleid voor rondvaart in Amsterdam onderuit bij de Raad van State

De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft in een uitspraak (ECLI:NL:RVS:2024:3732) van vandaag geoordeeld dat het nieuwe beleid van de gemeente Amsterdam voor de passagiersvaart op het binnenwater van Amsterdam, in strijd is met de Dienstenrichtlijn. De gemeente Amsterdam zal dus (net als in 2017) terug naar de tekentafel moeten. Wieringa Advocaten was bij deze zaak betrokken namens Rederij Lovers.

Volumebeleid voor passagiersvaart

Met ingang van maart 2024 heeft het college van Amsterdam een zogenaamd volumebeleid ingesteld voor de passagiersvaart in Amsterdam. Kort gezegd werd daarbij het maximaal aantal exploitatievergunningen voor de passagiersvaart vastgesteld op 550.

Op grond van de Dienstenrichtlijn mogen zulke ‘schaarse vergunningen’ niet voor onbepaalde tijd verleend worden. Anders zouden potentiële gegadigden de facto niet meer tot de markt kunnen toetreden. Vanwege het volumebeleid zou college in de toekomst alleen exploitatievergunningen voor bepaalde tijd mogen verlenen. Na afloop van deze bepaalde tijd, zouden de vrijkomende exploitatievergunningen onder potentiële gegadigden verdeeld worden.

Het college van Amsterdam meende dat de exploitatievergunningen van Amsterdamse reders, die voor onbepaalde tijd verleend waren, in de weg stonden aan het volumebeleid. Zodoende trok het het college de exploitatievergunningen van de gehele Amsterdamse passagiersvaart in. In 2022 werd een eerste gedeelte van deze vergunningen opnieuw onder potentiële gegadigden verdeeld.

Een grote klap voor de Amsterdamse reders. Zij lieten het er niet bij zitten en stapten naar de bestuursrechter.

Dienstenrichtlijn

De Dienstenrichtlijn (richtlijn 2006/123/EG) heeft als doel het vrije verkeer van diensten en de vrijheid van vestiging te waarborgen. Dat wil zeggen dat er binnen de Europese Unie sprake is van een interne markt in de zin van een ruimte zonder binnengrenzen waarbij lidstaten dienstverleners die afkomstig zijn uit andere lidstaten op het eigen grondgebied toelaten. Beperkingen daarop (zoals vergunningstelsels) zijn alleen gerechtvaardigd als deze non-discriminatoir, noodzakelijk en proportioneel zijn.

In de toets aan de Dienstenrichtlijn gaat het voor het college van Amsterdam mis.

Dwingende reden van algemeen belang

Centraal in het debat over de aanwezigheid van dwingende redenen van algemeen belang stond de stelling van het college dat de leefbaarheid in Amsterdam onder druk staat. Het college wilde met het volumebeleid voorkomen dat de al bestaande overlast verder toeneemt.

De Afdeling is echter van oordeel dat uit alle door het college ingediende onderzoeksrapporten niet blijkt dat de passagiersvaart mede verantwoordelijk is voor een deel van de overlast die bewoners in de stad ervaren. Het college had dus niet bewezen dat de passagiersvaart mede drukt op de leefbaarheid van de stad. Uit de onderzoeksrapporten blijkt voornamelijk dat de overlast afkomstig is van de pleziervaart en illegale passagiersvaart, waarbij bewoners overlast ervaren van onder andere schreeuwende opvarenden, overmatig drankgebruik en te harde muziek.

Bovendien wenst het college een balans tussen voorzieningen voor bewoners en voorzieningen voor toeristen, maar volgens de Afdeling blijkt nergens uit dat het aanbod voor de passagiersvaart en voorzieningen voor bewoners uit balans is.

Evenredigheid van het volumebeleid

Wel overweegt de Afdeling dat het college voldoende heeft aangetoond dat de belangen van de vlotte en veilige doorvaart en het eerlijk verdelen van de beschikbare ruimte in het geding zijn. Deze belangen kunnen dus dienen als rechtvaardiging voor het volumebeleid.

Het college had echter onvoldoende onderbouwd dat deze belangen coherent en systematisch nagestreefd worden. Het college had namelijk niet aangetoond zij ook voldoende maatregelen neemt die gericht zijn op andere gebruikers van de grachten. Bijvoorbeeld door ook beperkingen te stellen aan het gebruik van de Amsterdamse grachten door pleziervaart.

Gevolgen van de uitspraak

De Amsterdamse reders kunnen voor nu opgelucht ademhalen; hun exploitatievergunningen voor onbepaalde tijd herleven. Het college zal weer terug naar de tekentafel moeten voor nieuw beleid.

Vragen?