Van wie is het auteursrecht op een AI-creatie?

(AI en auteursrecht – aflevering 1)

Dat artificiële intelligentie (AI) inmiddels in staat is producten te vervaardigen die zich kunnen meten met “werken van letterkunde, wetenschap of kunst” hoeft niet meer te worden betwijfeld. ChatGPT en DALL-E zijn in de afgelopen maanden huiskamerbegrippen geworden. Vrijwel iedereen heeft deze computerprogramma’s (want dat zijn het gewoon) inmiddels uitgeprobeerd, om vervolgens versteld te staan van het resultaat. Namelijk: goed leesbare Nederlandse teksten en prachtige plaatjes, afgezien van een enkel anglicisme of een zesde vinger aan een hand.

een recht voor de machine?

Als mensen zoiets produceren rust daar al heel snel auteursrecht op. Zodra namelijk gezegd kan worden dat sprake is van een eigen oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel van de maker voldoet een voortbrengsel al aan de zogenaamde “werktoets” en is bescherming een gegeven. Krijgt een machine die bescherming dan ook?

Daar kunnen we een snel antwoord op geven: Nee, aan een machine kan geen auteursrecht toekomen. De Nederlandse Hoge Raad heeft die weg in 2008 afgesloten in het beroemde Endstra arrest, door uit te leggen wat de bovengenoemde onderdelen van de werktoets inhouden. Het zit ‘m dan vooral in dat persoonlijk stempel van de maker. Volgens de Hoge Raad betekent deze dat in het werk “sprake moet zijn van een vorm die het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en dus van creatieve keuzes, en die aldus voortbrengsel is van de menselijke geest.”

Een fotocreatie van DALL-E en een tekst van ChatGPT hebben niet zo’n vorm. Zeker: beide computerprogramma’s hebben zich suf gerekend om een vorm tot stand te brengen, maar die vorm is niet het resultaat van scheppende menselijke arbeid en ook geen voortbrengsel van de menselijke geest. Dus: exit DALL-E en ChatGPT als auteursrechthebbenden. (Nog afgezien uiteraard van het feit dat het recht hen niet als persoon, als rechtssubject, erkent, als gevolg waarvan ze helemaal geen rechten kunnen hebben.)

een recht voor de makers van de machine?

Hun makers dan misschien? De schrijvers van de code die aan ChatGPT en DALL-E ten grondslag ligt? Nee, ook die programmeurs hebben geen auteursrecht op de AI-creatie. Wel op het resultaat van hun programmeerwerk: de computerprogramma’s die zij schreven zijn ongetwijfeld auteursrechtelijk beschermd. Maar als die programma’s hebben gedraaid en daardoor bepaalde concrete vormgeving is geproduceerd in tekst of beeld, dan rekenen we die niet meer toe aan de programmeur. Die heeft weliswaar de mogelijkheid gecreëerd dat deze programma’s in staat zijn auteursrechtelijk beschermbare werken te maken. Maar zo’n werk is pas beschermd als het er is: als er daadwerkelijk sprake is van zintuigelijk waarneembare concrete vormgeving. Met die concrete vormgeving hebben de programmeurs niets te maken – dat is het werk van de machine.

de instructeur dan maar?

OK – de programmeur(s) dan dus ook niet, maar hoe zit het dan met de instructeur? Degene die aan het programma de instructies heeft gegeven die via het programma het werk hebben opgeleverd? Daar komen we al een stuk dichter bij een geschikte kandidaat. Nog niet dicht genoeg, vermoedelijk, maar daar is iets aan te doen… Daarover meer in de volgende aflevering van deze serie.

(De afbeelding bij deze blog is gemaakt door Dall-E vanuit de instructie: “oil painting depicting a robot that is confused about copyright”)

Vragen?